Uratowany.
Przed torturami i śmiercią w niewyobrażalnych męczarniach.
Z rąk sadystów, amatorów psiego mięsa.
Pytanie w jego oczach.
Czy mogę ci zaufać? Kim jesteś? Nie skrzywdzisz mnie?
Widziałem śmierć moich braci. Słyszałem ich skowyt. Nikt nie powinien tak umierać.
Bardzo się boję.
Ty nie jesteś rzeźnikiem, prawda?
- Grał jak anioł - mówię, gdy wychodzimy o zmierzchu przed lubelski zamek.
- No co ty, on miał w sobie energię niemal diabelską.
- Nie słodki aniołek, lecz potężny anioł. Który czasem muska cię skrzydłem, a czasem uderza mieczem.
Muzyka spływała z jego palców jak wodospad, jakby się w nich rodziła.
W sekundę przechodził od szeptu do grzmotu.
Piękny, w czarnej rozpiętej pod szyją koszuli.
Gdybyśmy cofnęli się o 150 lat, kobiety mdlałyby na sali.*
Georgijs Osokins zagrał także to...
* co byłoby tym bardziej prawdopodobne, ze w galerii malarstwa polskiego było gorąco jak w ...
To one były pierwszymi istotami, które powitały mnie w
domu po narodzinach. Trzy psy przyszły na pięterko i stanęły przy
łóżeczku, zafascynowane nowym człowiekiem.
Była wśród nich suczka,
która w dniu moich narodzin została matką. Jej jedyna córka, moja
bliźniaczka, została komuś oddana. Nie wiem, jak miała na imię ani jaki
był jej los.
Czytałam od zawsze. Mamusiu, jak to
literka? pytałam. Aż któregoś dnia, stojąc na przystanku z mamą i
ciocią, wysylabizowałam: d-e-l-i-k-a-t-e-s-y. Ku ich bezbrzeżnemu
zdumieniu. Miałam cztery lata.
Samotne dziecko i
książki. Wiersze, bajki, opowieści zwierzętach. Potem powieści
podróżnicze i przygodowe. Wędrówki palcem po mapie. Nie czytałam prawie
dziewczyńskich powieści, a jeśli czegoś nie lubiłam, to nie i już. Jeśli
kochałam, czytałam wielokrotnie.
Jak zatem wybrać książki, o których mam opowiedzieć? Jedyny możliwy wybór, to ten subiektywny.
I pojawia się myśl, że przecież nasza relacja z psem, to w istocie trzy najważniejsze momenty.
Spotkanie.
Bywa wyzwaniem, próbą naszego charakteru, sprawdzianem, czy jesteśmy
gotowi sprostać własnym wyobrażeniom o tym, kim jesteśmy.
Podróż.
Ta dosłowna i ta metaforyczna. Z całą różnorodnością relacji, w jakie
wchodzimy z przyjacielem. Podróż, w której najważniejsza jest nasza
uważność, bo pies ofiarowuje nam swoją bez wahania.
I pożegnanie. Utrata.
Jeśli
chcecie, posłuchajcie. Nie dałam Beacie wielu okazji do zadawania
pytań. Obie kochamy psy, wiec mam nadzieję, że mi to wybaczy.
„Drogi
Thane, współczuję ci, że byłeś zmuszony bronić czegoś, co
równie dobrze mógłbyś potępić. Starałam się dokładnie przyjrzeć temu, co się zdarzyło - wydaje się, że goryl otacza
ramieniem dziecko - jak samica, która uratowała i oddała dziecko w
Chicago. To katastrofalna strata dla zoo i dla goryli. Jak
zareagowały pozostałe? Czy pozwolono im go zobaczyć, wyrazić żal,
co jest tak bardzo ważne. Wyrazy współczucia Jane”
Pisze
to wielka dama. Nie oskarżając. Wszystko, co należało powiedzieć,
jest między wierszami. W każdym zdaniu jest żal. Jane Goodall,
która całe życie poświęciła szympansom, wie o naczelnych więcej
niż ktokolwiek. Dyrektor zoo w Cincinnati - który z kamienną
twarzą mówi, że gdyby jeszcze raz miał decydować, postąpiłby
tak samo i wydał polecenie zabicia Harambe - ma świadomość, że
goryl chronił dziecko, które wpadło do fosy, i że w podobnych
wypadkach dzieci nie ucierpiały ze strony goryli. A jednak nie
ma wątpliwości.
Przywoływana
przez Goodall samica to Binti Jua. W 1996 roku w zoo w Chicago
chłopiec wpadł do fosy. Gorylica wzięła go na ręce i zaniosła
do wyjścia, by oddać opiekunowi...
Jest
jeszcze Jambo z zoo na wyspie Jersey. Gdy w 1986 roku chłopiec wpadł
do fosy, goryl podszedł i dotknął go, sprawdzając, co się stało.
Potem odpędził stado. Jeden z młodych samców próbował bronić
terytorium, gdy trzej mężczyźni zeskoczyli z muru, ale nikt go nie
zabił. Dziecko zabrano.
Harambe
miał 17 lat. Do ubiegłego roku żył w zoo w Brownsville pod opieką
Jerry'ego Stonesa:
"Był
jak jeden z moich synów. Piękny i z charakterem - figlarny i
nieagresywny. Polewał wodą opiekunki i ukrywał się z tyłu
wybiegu „Ha-ha, mam cię”. Zabierał koc opiekunom i po prostu
uciekał. Bardzo kochał zabawę i był inteligentny (…) Kiedy był
bardzo młody, miał zaledwie 20 funtów, zabraliśmy go do
trawiastej zagrody o szklanych ścianach. Wspinał się po ścianach,
starając się uciec, ale opiekunowie oczywiście łapali go za
każdym razem. Harambe był inteligentny, rozumiał, że to była
gra. Gdy wspiął się na ścianę, nie spieszył się, a jego
spojrzenie mówiło "Chodź i weź mnie". Albo klaskał w
ręce i spadał do tyłu, a oni go łapali (…)
Pewnego razu daliśmy Harambe za długą gałąź. Zjadł liście,
korę, a następnie wspiął się na szczyt i zgasił wszystkie
światła na wybiegu”.
Kilka
razy w życiu byłam w ogrodach zoologicznych. Wychowana na
książeczkach o zwierzętach uwierzyłam, że w
zoo nie dzieje im się krzywda. Każda wizyta była
rozczarowaniem. Te ostatnie utwierdzały mnie tylko w przekonaniu, że
takie miejsca nie powinny istnieć.
Smutne
niedźwiedzie na zewnętrznym wybiegu w Warszawie.
Piesek
dingo w Warnie, w klatce wielkości kuchennej szafki.
Biały
niedźwiedź w Chorzowie, w głębokim betonowym suchym basenie,
zupełnie sam.
Niedźwiedzie
himalajskie w Berlinie, na skalistym wybiegu z kikutem drzewa.
Onanizujący
się szympans w Saint-Jean-Cap-Ferrat.
Nie
widziałam tam szczęśliwych zwierząt. Stereotypia: wielkie koty
krążące po ciasnych klatkach, słonie przestępujące z nogi na nogę,
ptaki wydziobujące sobie pióra. Trzeba być ślepym albo nieczułym,
by nie dostrzegać ich cierpienia. W najlepszym przypadku jest to
nuda.
Nikt
mnie nie przekona, że ogrody zoologiczne powinny istnieć.
***
Niczego
nie uczą. Chyba tylko tego, że można zwierzęta zniewolić.
W
imię „nauki” zabijają zwierzęta: w Kopenhadze zdrową,
dwuletnią żyrafę i rodzinę lwów. Mimo protestów z całego
świata i ofert relokacji zwierząt.
Ich
utrzymanie jest wielokrotnie droższe niż zapewnienie
bezpieczeństwa zwierzętom żyjącym na wolności, w parkach
narodowych.
W
XIX wieku w ogrodach zoologicznych pokazywano ludzi. Traktowano ich
jak jarmarczną atrakcję.
Słyszeliście
o Saartjie Baartman? O „Hotentockiej Wenus”? Zabrana do Europy,
traktowana jak rzecz, odarta z godności nawet po śmierci - zmarła
mając 25 lat… Trzeba było prawie 200 lat, by jej szczątki,
traktowane jak muzealny eksponat, zostały pogrzebane.
Ci,
co chodzili na pokazy, patrzyli na nią jak na zwierzę.
***
„Dla
zwierząt wszyscy ludzie to naziści, a ich życie to wieczna
Treblinka” - Izaak Bashevis Singer.
„Auschwitz
zaczyna się wszędzie tam, gdzie ktoś patrzy na rzeźnię i myśli:
to tylko zwierzęta” - Theodor Adorno
„Zaprawdę,
człowiek jest królem zwierząt, gdyż przewyższa je w
okrucieństwie" - Leonardo
da Vinci
Nie
mówią? Gorylicę Koko nauczono mówić. I teraz już nie można
twierdzić, że między nami a światem zwierząt jest przepaść.
Koko nie nauczono być sobą, ona sobą była od początku.
Inteligentną, wrażliwą, kochającą istotą. Jak Harambe.
